معرفی ابزار بدهی

در گذشته تامین منابع مالی از طریق بدهی تنها از طریق سیستم بانکی صورت می‌پذیرفت. در چند سال اخیر ایجاد ساختار‌های قانونی و تشکیل نهاد واسط جهت انتشار انواع اوراق بدهی، امکان تامین مالی مستقیم از سرمایه گذاران خرد با حجم بالا را فراهم نموده است. ابزارهای تأمین مالی بازار بدهی به تدریج تنوع چشمگیری یافته و خوشبختانه قابل استفاده توسط طیف متنوعی از اشخاص حقوقی می‌باشد. تأمین مالی از این طریق به معنی انتشار اوراق بهادار و فروش مستقیم آن به سرمایه‌گذاران خرد و کلان می‌باشد که معمولاً به دلیل حذف واسطه‌ها و مواجهه مستقیم با سرمایه‌گذاران، از نرخ بهای تمام شده کمتری برخوردار است. حجم انتشار اوراق بدهی به خوبی نمایانگر رشد روز افزون توجه شرکت‌ها به تامین مالی از طریق انتشار انواع اوراق بدهی می‌باشد

انواع ابزار بدهی

مدل‌های تأمین مالی مبتنی بر ابزارهای بازار بدهی از تنوع بالایی برخوردار است که هر کدام از این مدل‌ها امکانات منحصر به فردی را به متقاضیان تأمین مالی ارائه می‌دهند. از جمله این امکانات می‌توان به کاهش هزینه تأمین مالی نسبت به اخذ تسهیلات بانکی، بهره‌گیری از معافیت‌های مالیاتی مطابق ماده 7، 11 و 12 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، وجود شفافیت اطلاعات در خصوص تمامی مراحل تأمین مالی و نظارت توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و امکان سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران با سرمایه‌های اندک و خرد اشاره کرد. با توجه به ماهیت تامین مالی مورد نظر شرکت‌ها، ابزارهای مختلف تأمین مالی در بازار بدهی ایران قابل تصور است که براساس مستندات و مدارک و ویژگی‌های پروژه یکی از این مدل‌ها، عملیاتی خواهد شد.

  • ابزار تامین مالی در بازار سرمایه
    • صکوک اجاره
    • صکوک مرابحه
    • اوراق منفعت
    • صکوک مشارکت
    • صکوک مشارکت ساخت (استصناع)
    • اوراق جعاله
    • اوراق سلف موازی استاندارد
    • اوراق تبعی
    • خرید دین
    • اوراق بهادار رهنی
    • گواهی سپرده مدت دار
  • کاربرد ابزارهای تامین مالی
    • تامین مالی و نقدینگی در خصوص اجاره و خرید دارایی
    • تامین مالی و نقدینگی در خصوص خرید دارایی
    • تامین مالی طرح‌های پیمانکاری
    • مشارکت در طرح های انتفاعی دولت مطابق بودجه کشور و یا طرح های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی
    • سفارش ساخت و تحویل دارایی مشخصی در زمان معین
    • تامین مالی طرح‌های دولتی
    • تامین مالی و نقدینگی برای تحویل کالا در سررسید/ مدیریت برنامه ریزی تولید و فروش
    • تامین مالی و نقدینگی کوتاه مدت
    • تامین مالی و نقدینگی در خصوص تامین سرمایه در گردش، اجرای طرح ها و...
    • تامین مالی و نقدینگی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری
    • تامین مالی طرح های جدید و تجهیز منابع

مزیت‌ها و معایب اوراق بدهی

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی در خصوص اجاره و خرید دارایی

محل مصرف منابع مالی:آزاد

مزایا:

  • آزاد بودن محل مصرف منابع حاصل از انتشار اوراق
  • پرداخت یکجا وجوه جمع‌آوری شده
  • سهولت پذیرش رکن ضمانت توسط ضامن به دلیل وجود دارایی مبنای انتشار
  • مبتنی بر دارایی موجود

معایب:

  • الزام به وجود یک دارایی به نام شرکت جهت معرفی به عنوان دارایی مبنای انتشار با ارزش روزی برابر با مبلغ انتشار
  • الزام به ارزش‌گذاری دارایی مبنای انتشار توسط هیئت سه نفره کارشناسان رسمی دادگستری و زمان‌بر بودن پروسه انجام آن
  • با توجه به واگذاری دارایی مبنای انتشار به نهاد واسط، امکان وثیقه گذاشتن دارایی به منظور دریافت تسهیلات وجود نخواهد داشت
  • با توجه به واگذاری دارایی مبنای انتشار به نهاد واسط، امکان افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی آن دارایی وجود نخواهد داشت

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی در خصوص خرید دارایی

محل مصرف منابع مالی:جهت خرید کالا از فروشنده

مزایا:

  • به پشتوانه برنامه خرید
  • تامین نقدینگی بانی
  • مدیریت وجوه حاصل از انتشار توسط بانی
  • عدم وجود دارایی مبنای انتشار

معایب:

  • الزام به خرید قسطی یک دارایی خارج از مالکیت شرکت با ارزشی برابر با مبلغ انتشار اوراق
  • عدم سهولت پذیرش رکن ضمانت توسط ضامن به دلیل عدم وجود دارایی مبنای انتشار
  • با توجه به مرهون نمودن دارایی خریداری شده به نهاد واسط, امکان وثیقه گذاشتن دارایی به منظور دریافت تسهیلات وجود نخواهد داشت
  • الزام به ارزشیابی دارایی خریداری شده (به جز مواد و کالا) توسط هیئت سه نفره کارشناسان رسمی دادگستری و زمان بر بودن پروسه انجام آن
  • حداکثر تامین مالی در حد برنامه خرید بانی
  • نیازمند به تایید حسابرس برای خرید محصولات و کالا در راستای فعالیت شرکت در سنوات گذشته

کاربرد

تامین مالی طرح‌های پیمانکاری

محل مصرف منابع مالی:آزاد

مزایا:

  • پرداخت یکجا وجوه جمع‌آوری شده
  • مبتنی بر منفعت موجود

معایب:

  • حداکثر تأمین مالی در حد میزان منابع حاصله از دارایی بادوام

کاربرد

مشارکت در طرح های انتفاعی دولت مطابق بودجه کشور و یا طرح های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی

محل مصرف منابع مالی:در طرح ارائه شده

مزایا:

  • تأمین مالی به پشتوانه طرح

معایب:

  • وجود رکن امین و مصارف وجوه براساس پیشرفت پروژه تنها براساس تأیید امین
  • نیاز به آورده نقدی از سوی ناشر
  • حجم کل تأمین مالی نسبتی از حقوق‌صاحبان سهم
  • آورده سهام‌دار به میزان 40% ارزش پروژه
  • کنترل کامل بر طرح توسط ناشر و الزام به مالکیت طرح توسط ناشر
  • محاسبه و پرداخت سود قطعی پس از سررسید

کاربرد

سفارش ساخت و تحویل دارایی مشخصی در زمان معین

محل مصرف منابع مالی:در طرح ارائه شده

مزایا:

  • تأمین مالی 100% طرح
  • عدم نیاز به آورده نقدی بانی

معایب:

  • مصرف وجوه و پرداخت به بانی بر اساس پیشرفت پروژه
  • بهای تمام شده بالاتر
  • عدم سهولت پذیرش رکن ضمانت توسط ضامن

کاربرد

تامین مالی طرح‌های دولتی

محل مصرف منابع مالی:در طرح ارائه شده

مزایا:

  • تأمین مالی 100% طرح
  • عدم نیاز به آورده نقدی بانی
  • قابل استفاده در قراردادهای BOT وBTL

معایب:

  • محدودیت انتشار برای بانی غیر دولتی
  • تعیین نرخ تامین مالی ثابت در ابتدای انتشار اوراق
  • مصرف وجوه و پرداخت به بانی بر اساس پیشرفت پروژه

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی برای تحویل کالا در سررسید/ مدیریت برنامه ریزی تولید و فروش

محل مصرف منابع مالی:آزاد

مزایا:

  • عدم پرداخت سود دوره‌ای
  • عدم محدودیت بر روی سرمایه و دارایی
  • فرایند انتشار کوتاه و سهولت بیشتر در انتشار

معایب:

  • فروش کالا به قیمت کمتر از قیمت نقدی آن
  • امکان استفاده صرفاً برای تولیدکنندگان و کالای دارای بازار فعال
  • افزایش هزینه تامین مالی در صورت افزایش بهای کالا

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی کوتاه مدت

محل مصرف منابع مالی:آزاد

مزایا:

  • فرایند انتشار کوتاه و سهولت بیشتر در انتشار
  • عدم پرداخت سود دوره‌ای

معایب:

  • صرفا قابل انتشار توسط سهام‌دار عمده شرکت‌های پذیرش شده در بازار سرمایه

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی در خصوص تامین سرمایه در گردش، اجرای طرح ها و...

محل مصرف منابع مالی:

مزایا:

معایب:

کاربرد

تامین مالی و نقدینگی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری

محل مصرف منابع مالی:آزاد

مزایا:

  • پرداخت یکجا وجوه جمع‌آوری شده
  • افزایش نقدینگی شرکت متقاضی

معایب:

  • حداکثر تأمین مالی در حد میزان مطالبات شرکت

کاربرد

تامین مالی طرح های جدید و تجهیز منابع

محل مصرف منابع مالی:

مزایا:

  • تضمین پرداخت سود توسط سازمانی که اوراق را منتشر کرده
  • قابلیت ضامن‌شدن این اوراق در بانک‌ها برای دریافت وام
  • ثابت و تضمینی بودن سود اوراق و در امان ماندن از نوسانات بازار
  • ریسک پایین سرمایه‌گذاری
  • امکان نقد شوندگی زیاد در هر زمان

معایب:

  • امکان بازخرید پیش از تاریخ سررسید و با نرخ سودی پایین‌تر از نرخ اصلی که در آغاز مشخص می‌شود.